واقعه غدیرخم، یکی از مهمترین حادثههای تاریخ صدر اسلام و به تعبیر معصومان (ع)، عید بزرگ الهی است که همه پیامبران به پاسداشت حرمت آن مأمور بودند، چنانکه امام صادق علیهالسلام میفرماید: «عید غدیر، عید بزرگ خداست و خدای تعالی هیچ پیغمبری نفرستاد، جز اینکه به او حرمت این روز را شناساند.»
رسول گرامی اسلام (ص) نیز این روز بزرگ را برترین عیدهای امت خویش معرفی میکند و میفرماید: «روز غدیر خم، برترین عید امت من است.»
به راستی در غدیر خم چه گذشت؟
روزی از سال دهم هجرت بود. درست هشت روز از عید قربان میگذشت. سال آخر عمر پیامبر والامقام فرا رسیده بود. کاروان به سوی مدینه رهسپار بود. بیش از صد هزار نفر در آن کاروان همراه پیامبر بودند. آفتاب عربستان سخت میتابید. اندکاندک سرزمین جُحفه و بیابانهای خشک و سوزان غدیر خم از دور نمایان گردید. غدیر خم، چهارراهی بود به سوی مدینه و عراق و مصر و یمن.
پیامبر فرمودند: «آنانکه پیش افتادهاند، توقف کنند تا کسانی که عقب مانده اند، برسند و سر و ته قافله جمع شود.» در غدیر خم، جز چند درخت صبور و سرسخت و خشکیده و برکهای از آب باران نبود. ریگهای بیابان تفتیده و گداخته شده بود. مسلمانان از عباهای خود استفاده میکردند تا پاهایشان نسوزد. برخی، کناره عبا را بر سر افکنده بودند که تابش آفتاب، سرهاشان را نسوزاند. برخی، از شاخههای درختان سایبان ساخته بودند. برای پیامبر گرامی نیز سایبانی ساختند.
نماز ظهر اقامه شد و پیامبر از منبری از جهاز شتران بالا رفت و پس از خطبهای والا، دست علی علیهالسلام را بلند کرد و فرمود: «مَن کنتُ مَولاهُ فَعَلی مَولاه». این سخن را چند بار تکرار فرمود. آنگاه سر را به سوی آسمان برداشت و ادامه داد: «اَللّهُمَّ والِ مَن والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداه و أَحِبَّ مَن اَحَبَّهَ و أبْغِضْ مَن اَبغَضَه وَ انصُر مَن نَصَره و اخذُل مَن خَذَلَه و ادِرِ الحقَّ معه حیثُ دار.»
گفت پیغمبر که بعد از من علی رهبر بود
در ره دین خدا و سنت و پروردگار
هرکه ما را دوست باشد گو علی را باش دوست
هرکه ما را یار باشد گو علی را باش یار
هنوز صفوف مردم از هم گسیخته نشده بود که جبرئیل امین نازل شد و این آیه را بر پیامبر خواند: «اَلیومَ اَکمَلتُ لَکم دینَکم و اَتَممتُ عَلَیکم نِعمتی و رَضیتُ لَکمُ الاسلام دیناً؛ امروز دینم را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم». (مائده: ۳)
سپس پیامبر گفت: مولا و سرپرست و پیامبر شما کیست؟ و همه بدون هیچگونه پردهپوشی گفتند:
خدای تو مولای ماست، و تو پیامبر ما هستی، و از ما کسی نخواهی دید که درباره امر ولایت، با گفته تو مخالفت کند.
آن گاه به علی گفت: “یا علی، برخیز (و برابر مردم بایست)؛ چون همانا تو را برگزیدم که بعد از من، امام و هادی باشی.”
پس هرکس که من مولای او بودم، اکنون این علی مولا و ولی اوست، و شما نسبت به علی، پیروانی صادق و دوستدار باشید.
و در آنجا دعا کرد: “خداوندا، دوست و یار علی را دوست بدار، و با آنکس که با علی دشمنی کند، دشمن باش!”
آری ماجرای غدیر فقط نصب یک جانشین برای پیغمبر نبود. غدیر دو جنبه داشت: یکی جنبه نصب جانشین و جنبه دیگر، توجه دادن به مسئله امامت بود؛ امامت با همان معنایی که همه مسلمین از این کلمه و از این عنوان میفهمیدند. امامت یعنی پیشوایی انسانها، پیشوایی جامعه در امر دین و دنیا؛ این یکی از مسائل اصلی در طول تاریخ طولانی بشر بوده است. مسئله امامت، یک مسئله مخصوص مسلمانها یا مخصوص شیعیان نیست. امامت یعنی یک فردی، یک گروهی بر یک جامعهای حکمرانی میکنند و جهت حرکت آنها را در امر دنیا و در امر معنویت و آخرت مشخص میکنند. این یک مسئله همگانی است برای همه جوامع بشری.
سپاس خداوندی را که چشم بندگان رستگار خود را به نور ولایت اهل بیت روشنی بخشید و روز واقعه پرشکوه غدیرخم را عید مؤمنان قرار داد.
غدیر، ریشه تمام فضیلتها، شرافتها، ارزشها و به تکامل رسیدنهاست. عید غدیر روز شکرگزاری از اتمام ولایت و اکمال دین است. به شکرانه این عید بر پیامبر خدا و اهل بیتش درود میفرستیم.
عید سعید غدیر بر عاشقان آن امام مبارک باد!
*شعر از ابوالقاسم حالت