به مجموعهای که شامل همه رشته های دانش انسانی یا رشتهای معین باشد، دایرهالمعارف می گویند. دایرهالمعارف از منابع اصلی تحقیق به شمار میآید. آثاری چون احصاء العلوم فارابی و الفهرست ابن ندیم که نوعی دایرهالمعارف چند دانشی هستند، قرنها پیش نوشته شدهاند.
تألیف دایرهالمعارف به شیوه نوین آن، ابتدا در قرن هفدهم در اروپا رواج یافت. این کار در ایران از پنجاه سال پیش با ترجمه دایرهالمعارف اسلام به کمک گروهی از دانشمندان آغاز شد.
با انواع دایره المعارف ها آشنا شوید
دایرهالمعارفهای مهم ایرانی:
۱ –دایرهالمعارف فارسی: این اثر به سرپرستی دکتر غلامحسین مصاحب و با همکاری ۴۳ تن از نویسندگان، در سه مجلد به چاپ رسید. از ویژگیهای دایرهالمعارف فارسی، دقت، ابتکار، نوجویی و انتخاب واژگان فارسی است.
۲ – دانشنامه ایران و اسلام: در سال ۱۳۴۸ با همت احسان یار شاطر ترجمه دایرهالمعارف اسلام آغاز شد و بخشی از مقالات حرف « الف » آن نیز به چاپ رسید. هم زمان با پیروزی انقلاب اسلامی، این کار متوقف شد. پس از انقلاب ، کار تدوین این دانش نامه به زبان انگلیسی در دانشگاه کلمبیای آمریکا ( نیویورک ) دنبال شد و همچنان ادامه دارد.
۳ – دانشنامه جهان اسلام: در سال ۱۳۶۲ به دعوت حضرت آیت ا… خامنهای گروهی از دانشمندان و نویسندگان در بنیاد دایرهالمعارفاسلامی گرد آمدند و کار تدوین این دانش نامه را از حرف « ب » آغاز کردند.
۴ –دایرهالمعارف بزرگ اسلامی: این دایره المعارف در سال ۱۳۶۲ کار خود را آغاز کرد و در سال ۱۳۶۷ اوین مجلد از حرف « الف » آن منتشر شد. دایرهالمعارف بزرگ اسلامی شامل اعلام و اماکن تاریخی و جغرافیای جهان اسلام است.
۵ – دایرهالمعارف تشیع: جلد اول آن در سال ۱۳۶۶ منتشر شد. این دایره المعارف، خاص فرهنگ و تمدن و آثار شیعه است.
برخی از فرهنگ ها و دایرهالمعارفهای تخصصی مربوط به ادبیات و علوم انسانی عبارتند از:
۱ – فرهنگ معارف اسلامی ، دکتر سید جعفر سجادی ، شرکت مولفان و مترجمان
۲ – دایرهالمعارف ادبی ، عبدالحسین سعیدیان ، تهران ۱۳۵۲ .
۳ – فرهنگ سخنوران ، عبدالرسول خیام پور ، تبریز ، ۱۳۴۰ .
دایرهالمعارفهای خارجی:
ازدایرهالمعارفهای خارجی می توان به این موارد اشاره کرد:
۱ – کتاب تاریخ طبیعی از پلینی: بسیاری این کتاب را به سبب روش گردآوری آن نخستین دایره المعارف جهان شمردهاند. این اثر ۳۷ جلدی شامل ۲۴۹۳ فصل می باشد که به صورت رده ای تنظیم شده است
۲ – دایرهالمعارف سوداس: این دایرهالمعارف در زمان امپراطوری بیزانس منتشر شد و نخستین بار به صورت الفبایی تنظیم و ارائه شد.
۳ –دایرهالمعارف « آینه ، جهان »: بزرگترین دستاورد قرن ۱۲ این دایره المعارف می باشد که اثر هونوریوس این کلیوسیوس می باشد. در سال ۱۴۶۰ میلادی کاکستون این دایره المعارف را به انگلیسی ترجمه کرد.
۴ –دایرهالمعارف بزرگ « یونگ لوتاسین »: این دایرهالمعارف در اوایل قرن پانزدهم منتشر شد که متاسفانه فقط قسمت های کوچکی از آن باقی مانده است.
دسته بندی دایرهالمعارفها:
از نظر گستره:
- دایرهالمعارفهای مفصل ( انتشار به صورت مجموعه های چند جلدی )
- دایرهالمعارفهای مختصر ( انتشار در یک یا دو جلد )
از نظر شمول:
- دایرهالمعارفهای عمومی
- دایرهالمعارفهای تخصصی ( موضوعی )
از نظر سطح:
- کودکان
- مدارس
- بزرگسالان
از نظر شیوه تنظیم:
- الفبایی
- رده ای
- موضوعی
از نظر هدف:
هدف دایرهالمعارفها با نیاز مراجعه کنندگان آن ، رابطه مستقیمی دارد. پاسخ به سوالات فوری و ساده ، پاسخ تخصصی و و پاسخگویی به نیازهای آموزشی از جمله اهداف برخی از دایرهالمعارفها است.
دایرهالمعارفهای مناسب کودکان و نوجوانان:
کتاب نوین دانش ، دایرهالمعارف جوانان بریتانیا و دایرهالمعارف کتابهای طلایی از جمله دایرهالمعارفهای کودکان است. ترجمه دایرهالمعارف کتابهای طلایی با عنوان فرهنگ نامه توسط سازمان کتابهای جیبی با همکاری موسسه انتشارات فرانکلین منتشر شد که نمونه یک دایرهالمعارف نامناسب و حتی بد برای کودکان ایران است. برای دانش آموزان ، بیشتر کتابهای اطلاعات عمومی و دانستنیها منتشر شده است. شورای کتاب کودک در سال ۱۳۷۱ نخستین جلد دوره چند جلدی فرهنگ نامه کودکان و نوجوانان را منتشر کرد که برای کودکان ۱۰ تا ۱۶ ساله است.
کتابی هم با عنوان « دانش نامه کودکان و نوجوانان آکسفورد » موجود میباشد. در مقدمه این کتاب توضیحاتی درباره ویژگیهای دایرهالمعارف یا دانشنامه ، مدخل های این دانشنامه ، تنظیم مقالههای آن بر اساس الفبایی آمده است. و به چگونگی استفاده از دانشنامه اشاره شده است.
جلد اول از حرف « آ » تا حرف « ر »
جلد دوم از حرف « ز » تا حرف « ی »
کتاب « عصر طلایی دایناسورها » دایرهالمعارفی است که مناسب برای نوجوانان ۱۳ سال به بالا است. این کتاب درباره دایناسورها و ویژگی هایشان ، عصری که زندگی می کردند ، مکان زندگی ، وزن ، اندازه و نوع تغذیه شان ، چند صفحه هم به تاریخچه کشف دایناسورها و پراکندگی آنها پرداخته است. در این دایرهالمعارف مخاطب افزون بر به دست آوردن اطلاعات جالب درباره دایناسورها ، با ارزش تنوع زیستی ، خطر انقراض حیات وحش و برخی از مشکلاتی که محیط زیست را تهدید می کنند آشنا می شود.
کتاب «دایرهالمعارف علوم برای نوجوانان » منبعی بسیار مناسب ، جامع و علمی برای نوجوانان سال های نخست دبیرستان است. به موضوعاتی نظیر کلیات علم ، گیاهان ، جانوران ، شیوه زندگی حیوانات و … می پردازد.
کتاب «تاریخ علم برای نوجوانان» محتوای هفت جلد تاریخ علم را دربردارد. این کتاب نقش هر یک از تمدنهای کهن را در پیشرفت علم برای نوجوانان بازگو میکند. عنوان هفت جلدی که در این کتاب گنجانده شده از این قرار است: علم در بینالنهرین، علم در یونان باستان، علم در ایران باستان، علم در مصر باستان، علم در چین باستان، علم در روم باستان و علم در اسلام.
خرید انواع دایرهالمعارف و دانشنامه از گاجمارکتCopyRight Original Article منبع اصلی و رعایت قانون کپی رایت