محمدرضا شفیعی کدکنی، شاعر، استاد دانشگاه، پژوهشگر و نویسنده اهل مشهد است. اغلب ما او را بهخاطر سروده هزاره دوم آهوی کوهی که یکی از بهترین اشعار وی در ادبیات فارسی معاصر است، میشناسیم.
نگاهی بر زندگی و آثار دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی
او تحصیلات خود را در دانشکده ادبیات مشهد دنبال کرد و پس از نقل مکان به تهران در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران و سپس در مقطع دکترای زبان و ادبیات عرب به تحصیل پرداخت. شفیعی کدکنی از همان آغاز فعالیتش آثار خود را با نام مستعار م. سرشک به چاپ میرساند. او پس از مدتی به سبک نیما یوشیج روی آورد و با انتشار دفتر شعر “در کوچه باغهای نیشابور” صاحب نام شد.
نظر شمس لنگرودی درباره شفیعی کدکنی
شمس لنگرودی با اشاره به کتاب «در کوچه باغهای نشابور»، مینویسد: “شفیعی کدکنی در هنگام انتشار این کتاب از چهرهای چندوجهی و معتبر برخوردار بود. او از پیشگامان مؤمن و پابرجای شعر چریکی ایران؛ مؤلف اثر تحقیقی ارزشمند «صور خیال در شعر فارسی» – که تحقیقی نو در چند دیوان قدیم بود -، شناساننده سارق دیوان فراموششده حزین لاهیجی (که سالیان دراز شعر حزین را به نام خود چاپ میکرد)، غزلسرای بنام، و دکتر در ادبیات و استاد ممتاز دانشگاه تهران بود. بدین ترتیب، سخن او در میان روشنفکران انقلابی، ادبا و غزلسرایان، محققین آثار کلاسیک و استادان دانشگاه و دانشجویان، از اعتبار همهجانبهای برخوردار بود؛ امتیازی که هیچ شاعر سیاسی نوپرداز دیگر از آن بهرهور نبود. بهویژه در مجامع دانشگاهی که تقریبا همه استادان، هوادار قالبهای قدیم و مخالف شعر نو بودهاند؛ و اگر هم بعضی موافقتی داشتند، مشروط و در حد اشعار نوقدمایی فریدون توللی بود، با این فرق که اطمینانی به سواد قدیمه توللیها نداشتند، درحالیکه شفیعی، مدرس این رشته بود؛ پس آنها نیز شعر نوقدمایی شفیعی را با اطمینان خاطر میخواندند و به عنوان شعر نو سالم از آن دفاع میکردند. نکته مهم اینکه شهامت شاعر نیز در انتشار این شعرها درست در بحبوحه قیام چریکی، مرعوبکننده و باورنکردنی بود.”
آثار:
در آثار وی علاقهمندی و انس با طبیعت به وضوح دیده میشود و او خواننده را با خاطرات تاریخی خود در طبیعت خراسان آشنا میکند.
آثار این استاد ادبیات را میتوان در سه دسته انتقادی، نظری و مجموعه اشعار خودش تقسیم کرد. از مجموعه آثار وی باید به زمزمهها، شبخوانی، از زبان برگ، بوی جوی مولیان، از بودن و سرودن، مثل درخت در شب باران، هزاره دوم آهوی کوهی، صور خیال در شعر فارسی، موسیقی شعر، با چراغ و آینه (در جستوجوی ریشههای تحول شعر معاصر ایران) و ترجمه آفرینش و تاریخ اشاره کرد.
بهترین نمونههای تصحیح انتقادی متن در ادبیات فارسی تصحیحات اسرارالتوحید، مصیبتنامه، الهینامه، منطقالطیر، اسرارنامه، مقالات و حالات ابوسعید، مقامات ابوالحسن خرقانی و مرموزات اسدی در مرموزات داوودی به قلم دکتر شفیعی کدکنی است.
وی در عرصه تألیف، تصحیح، ترجمه، نقد و تحقیق بیشک چهرهای برجسته در ادبیات ایران است. برخی از آثار نظری و انتقادی و تصحیح و ترجمه او عبارتند از: صور خیال در شعر فارسی، موسیقی شعر، مفلس کیمیافروش درباره شعر انوری، زبور پارسی نگاهی به زندگی و غزلهای عطار، تازیانههای سلوک درباره قصاید سنایی، در اقلیم روشنایی تفسیر چند غزل حکیم سنایی، شاعر آیینهها بررسی سبک هندی و شعر بیدل دهلوی، آن سوی حرف و صوت گزیده اسرارالتوحید.
تدریس در دانشگاه:
شفیعی کدکنی از محققان برجسته و صاحبنظران نقد شعر و ادب فارسی است که از شاعران پیشرو نیز به شمار میرود. این شاعر نوپرداز از سال ۱۳۴۸ تاکنون در دانشکده ادبیات فارسی دانشگاه تهران صاحب کرسی است و در سال ۱۳۹۶ در مقام استاد ممتاز این دانشکده منصوب شد. ناگفته نماند که او در دانشگاههای آکسفورد، پرینستون و ژاپن به عنوان استاد مدعو به تدریس پرداخته است.
کتاب حالات و مقامات م.امید
این استاد نامدار و بزرگ ادبیات از دوستان نزدیک مهدی اخوان ثالث بود و به اشعار وی بسیار علاقه دارد و کتاب حالات و مقامات م.امید را درباره مهدی اخوان ثالث نوشته است.او در این کتاب به زندگی و شخصیت اخوان ثالث، خاطراتی که خود از اخوان دارد و تحلیل اشعار وی پرداخته است.
آثار دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی در گاج مارکت