جایزه ادبی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، یکی از معتبرترین جوایز ادبی کشورمان محسوب میشود. این جایزه هر ساله مصادف با مراسم دهه فجر در بهمن ماه از سوی دولت به کتابهای برگزیده تقدیم میشود.
این جایزه ادبی نخستین بار در سال ۱۳۳۴ به پدیدآورندگان یازده کتاب برگزیده که در سال ۱۳۳۲ منتشر شده بود، اهدا گردید. مراسم و روند اعطای این جایزه در سال ۱۳۵۶ تا ۱۳۶۲ به دلیل وقوع انقلاب اسلامی و پس از آن درگیری در جنگ تحمیلی متوقف شد و از سال ۱۳۶۲ دوباره از سر گرفت.
کاندیدای دریافت این جایزه از سوی خانه کتاب انتخاب میشود و با تأیید نهایی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به نویسندگان برگزیده در یازده بخش زیر اعطا خواهد شد که از این قرار است:
- ادبیات
- هنر
- تاریخ
- زبان
- علوم کاربردی
- علوم اجتماعی
- فلسفه غرب
- دین
- فلسفه اسلامی
- و کلیات
فراخوان شرکت در این جایزه هر ساله در اردیبهشتماه منتشر میشود و در آن از پدیدآورندگان، مترجمان، مصححان و ناشران برای شرکت در این رخداد ادبی دعوت به عمل میآید.
گفتنی است کتابهای داستان بزرگسال، نقد ادبی (تألیف)، مستندنگاری، شعر بزرگسال و کودک و نوجوان، به دلیل موازیسازی با جایزه جلال آلاحمد و جایزه شعر فجر در کتاب سال بررسی نمیشود.
این جایزه ادبی که هدف حمایت و تشویق مولفان، مترجمان، مصححان و ناشران و همچنین ارتقای فرهنگ جامعه را مد نظر دارد، باید در سال قبل از برگزاری مراسم، منتشر شده باشد.
این جشنواره که جنبه بینالمللی نیز دارد، پذیرای کتابهای راهیافته در حوزه مطالعاتی ایران اسلامی از سایر کشورها نیز است.
نشان جایزه کتاب سال
دبیرخانه جایزه کتاب سال، لوگوی خود را با الهام از قرآن، به عنوان برگزیدهترین کتاب برای انسان به شیوه زیر طراحی کرده است.
معرفی ۵ کتابی که در سالهای اخیر، برنده جایزه کتاب سال شدهاند
بازار خوبان (مجموعه داستان ایرانی)
این کتاب که نوشته آرش صادق بیگی است، مجموعهای از هشت داستان است که به ظاهر مستقل میآید، اما زمانی که خواندن کتاب به پایان میرسد، لایههای زیرین مشترک داستان خود را نشان میدهد.
اگرچه مضمون داستانها مشترک نیست، اما هرکدام با داستانهای دیگر مثل عنصر مکان یا از لحاظ ساختاری یک وجه مشترک دارند.
این کتاب که توسط نشر نگه به چاپ رسیده است، در بخش داستان کوتاه سیوچهارمین دوره از کتاب سال، این جایزه را از آن خود کرد.
روباه شنی:مجموعه داستان
این کتاب مجموعهای از نه داستان کوتاه به قلم محمد کشاورز است که با زبانی طنز از واقعیتهای اجتماعی میگوید؛ موضوع داستان الهام گرفته از اتفاقات معمول زندگی روزانه است که با شیوه ای واقعگریانه (رئالیسم) روایت شدهاند.
محمد کشاورز سعی کرده است تا در این داستانهای معمولی اما گیرا، از جادوی نهفته در اتفاقات زندگی معمول انسانها پرده بردارد و داستانی جذاب و خواندنی بنویسد.
از میان نه داستان این کتاب، «زمین بازی» و «هشت شب، میدان آرژانتین» از داستانهایی خواهد شد که به یادتان خواهد ماند.
این کتاب در سال ۱۳۹۴، یعنی سی و چهارمین دوره از جایزه ادبی کتاب سال، در بخش داستاهای کوتاه موفق به کسب عنوان کسب سال شد.
هفت فیلمنامه از اصغر فرهادی
این کتاب که مجموعهای از فیلمنامههای رقص در غبار، شهر زیبا، چهارشنبهسوری، دایرهزنگی، درباره الی، جدایی نادر از سیمین و گذشته نوشته اصغر فرهادی است در سال ۱۳۹۳ منتشر شد.
این فیلمنامهها که توسط خود اصغر فرهادی، نویسنده و کارگردان برنده جایزه اسکار ایرانی، ساخته شدهاند در جشنواره های بینالمللی رهاورد جایزه هایی همچون خرس طلایی، گلدن گلوب و اسکار را داشت.
«اصغر فرهادی» مقدمه این کتاب خود نوشته است:« فیلم نامه های پیش رو را که مرور می کنم، آن چه بین همه ی آن ها مشترک است و از رقص در غبار تا گذشته پررنگ و آگاهانه تر شده، چیزی نیست جز علامتِ سوال؛ علامت سوالی که فیلم نامه به فیلم نامه بزرگ تر و چند وجهی تر شده است. اگر با این نوشته ها توانسته باشم جسارت پرسش گری را در تماشاگران فیلم هایم تقویت کرده و ترس شان را از کاشتن علامتِ سوال در ذهن ها بکاهم، از عمری که برای نوشتن صرف کرده ام راضی و خشنودم؛ که دنیای امروز ما بیش از آن که نیاز به مقام و مسئول پاسخگو داشته باشد محتاج مردمی ست پرسش گر؛ مردمی که از گذاشتن علامت سوال در برابر هر آن چه برای شان ثابت و قاطع است نهراسند.»
این کتاب در سی و سومین دوره از جشنوراه کتاب سال، عنوان کتاب سال را در بخش هنر به خود اختصاص داد.
استالین
این کتاب که نخستین زندگینامه نوشته شده از زندیگ ژوزف استالین به حساب میآید، به قلم ادوارد رادزینسکی نوشته و توسط آبتین گلکار به فارسی برگردانده شده است.
رادزینسکی برای نوشتن این کتاب از اسناد و مدارکی فوقمحرمانه استفاده کرده است که پیش از فروپاشی شوروی در دسترس نبودهاند.
اگرچه این کتاب مستند، منبع بسیار خوبی برای شناخت این رهبر شوروی سابق به حساب میآید، اما نویسنده هدفش را از نوشتن این کتاب بیش از نمایش شخصیت استالین، توصیف زمانهای بوده که دیگر گذشته و از یاد رفته است، اعلام کرده است.
آبتین گلکار این کتاب را مستقیما از زبان روسی ترجمه کرده است و موفق شد تا عنوان کتاب سال را در بخش تاریخ و جغرافیا سی و چهارمین دوره از مراسم کتاب سال را دریافت کند.