جایزه احمد شاملو از سال ۱۳۹۴ و به همت اعضای موسسه «الف.بامداد» بنیان گذاشته شد که یکی از معتبرترین جایزههای ادبی و مستقل ایران به حساب میآید.
موسسه الف.بامداد، موسسهای فرهنگی-پژوهشی است که توسط آیدا شاملو، همسر احمد شاملو و با یاری چند تن از علاقهمندان این شاعر بزرگ معاصر اداره میشود.
ساز و کار جایزه ادبی احمد شاملو
جایزه احمد شاملو در طی چهار سال زمان فعالیت خود، هر سال از میان مجموعه اشعاری که سبک شعر نو داشته و برای اولین بار در سال پیش از برگزاری مراسم جایزه احمد شاملو به چاپ رسیده و به دبیرخانه این جایزه ادبی ارسال شده باشد، به داوری گذاشته میشود. در واقع شرایط شرکت در این جایزه ادبی موارد زیر است:
- آثار شرکتکننده باید تنها در زمینه و سبک شعر نو باشد.
- ملاک برای سال انتشار، تاریخ چاپ اول که در صفحه شناسنامه کتاب درج شده، است.
- مجموعه شعرهایی که از چند شاعر در یک کتاب جمعآوری شده باشد، داوری نمیشود.
- درخواست شرکت در این رویداد ادبی میتواند از سوی شاعر و یا ناشر کتاب وی صورت گیرد.
آثار واجد شرایطی که به دبیرخانه ارسال شده باشند در دو مرحله مورد داوری و بررسی قرار خواهند گرفت. داوران هر دوره، از سوی هیئت امنای موسسه و دبیرخانه جایزه انتخاب میشوند.
در مرحله اول، هیئت سه نفره داوران آثار را بر اساس معیارهای استخراجشده از نظرات مکتوب احمد شاملو درباره شعر نو بررسی میکنند و به جنبههای گوناگون هر اثر جداگانه امتیاز میدهند.
داوران مرحله اول از میان شاعران، منتقدان ادبی و یا مترجمان حوزه شعر انتخاب میشوند تا به گفته بیانیه موسسه الف.بامداد، عیار و محک اصلی هویت شعری در وهله نخست آثار باشد؛ چرا که «اثر هنری پیش از آنکه بار تعهد یا التزامی را به دوش بکشد، باید هویت هنری خود را ثابت کند.» (احمد شاملو، دربارهی هنر و ادبیات: ۱۲۵)
برای خواندن آثار احمد شاملو اینجا کلیک کنید.
در مرحله دوم داوران از میان آثاری که بالاترین امتیاز را کسب کردهاند، با تبادل نظر و همفکری، حدود ۱۰ تا ۲۰ عنوان را برای صعود به مرحله دوم برمیگزینند.
داورهای مرحله دوم از میان روشنفکران حوزههای نزدیک به ادبیات و از هنر و علوم انسانی انتخاب میشوند تا از طریق این افراد، به مثابه واسطه اجتماع و هنر، «فرهنگ هنری جامعه» نیز در انتخاب مجموعه شعر برگزیده جایزه احمد شاملو سهیم باشد. چرا که شعر در آرمان احمد شاملو نه شعریست فرهیخته، نه تجرید صرف و در زمره رویکرد «هنر برای هنر» و نه شعریست عامهپسند و بازاری؛ شعر آرمانی در نظر شاملو، شعریست که به شهادت تاریخ برمیخیزد، شعری اجتماعی که آرمان هنر را تعالی تبار انسان و اثرگذاری بر جامعه میداند.
ملاکهای انتخاب مجموعههای برگزیده به شرح زیر است:
- گسترش تجربهها، تنوع و تکثر نگاهها و عوض شدن برخی مصادیق زیباشناخت نسبت به گذشته و مواجهه با آثار و گرایشهایی که در رابطه با شعر و ادبیات ادعاهایی گوناگون را ابراز میدارند، قضاوت و داوری درباره اعتبار آرای مختلف را با دشواری بسیاری روبهرو میکند؛ به نظر، بهترین شیوه برای درک از مصادیق نو و ادعاهای تازه در مورد شعر، توجه به نظریههای متاخر ادبی و همچنین توجه به میزان موفقیت تجربههای نو در پیوند با امور زیباشناسانه در زبان است. هیئت داوران در بررسیهای خود، توجه به این مسئله را مورد نظر قرار داده است.
- سازوکار جوایز ادبی، بینسبت با عنوان آن جوایز نیست. جایزه شعر احمد شاملو، با نام شاعری گره خورده که خود در حوزه زبان و محتوا پیشنهاداتی نو به شعر فارسی ارائه کرده و در عین حال شعر او علاوه بر نخبگان و روشنفکران، در بین طیف گستردهای از مردم دهان به دهان میچرخد. از این رو، هنگام داوری آثار هم به خلاقیت و پیشنهادات نو توجه شده و هم به امکان تکثر و ارتباطپذیری بین طیفهای مختلف اجتماعی.
- اگرچه هدف نهایی در انتخاب برگزیدگان، به صورت تام در نظر داشتن رویکردهای اجتماعی و توجه به انسان و مسائل پیچیده او در اجتماع (که از ویژگیهای شعر شاملوست) نبوده، اما وجود نسبتی از حساسیتهای اجتماعی و مشکلات جاری در زندگی انسان امروز، مورد نظر داوران این مرحله قرار گرفته است.
- نیما در بخشی از نوشتههایش بر شناخت جوهر زمان و تبدیل آن به شعر تأکید میکند که نکتهای کلیدی است؛ بر پایه همین اشاره، پیوند محتوا و درونمایه آثار با واقعیتهای جاری و شادیها و آلام انسانی، همچنین مناسبت فرم و محتوا و چفت و بست زبان و تم، از معیارهای داوران این مرحله برای انتخاب بوده است.
- توجه به شورمندی و حضور «آنِ» شاعرانه ـ حضور و تلفیق عناصری چون تخیل و شهود و اندیشه به همراه زبانآوری، تصاویر بکر، پیوند با تفکر فلسفی، تاریخ و اسطوره، وجود مشی فکری و اندیشهورزی، حساسیت به مسائل اجتماعی و مختصات زندگی انسان معاصر به دور از احساساتیگری و رویکرد پند و اندرزگونه، از دیگر معیارهای داوران این مرحله بوده است.
برگزیدگان این جایزه ادبی پس از انتخاب نهایی و اعلام به عنوان مجموعه شعر برگزیده سال (از سوی بنیاد الف.بامداد) جوایزی از قبیل تندیس، لوح تقدیر و جایزه نقدی ۵ میلیون تومانی را دریافت خواهد کرد.
مراسم اهدای جوایز و تقدیر از برگزیدگان این جایزه ادبی هر ساله در سالروز احمد شاملو، تولد شاعر فقید کشورمان یعنی ۲۱ آذرماه برگزار میشود.
نشان جایزه ادبی احمد شاملو
این جایزه ادبی که با شعار «هدف شعر، تغییر بنیادین جهان است» فعالیت میکند، امضای احمد شاملو را به عنوان نماد و نشان خود انتخاب کرده است.
برخی از برگزیدگان جایزه ادبی شاملو
نام کتاب | نام شاعر |
---|---|
منظومه بازگشت و اشعار دیگر | محمد شمس لنگرودی |
این کشتی پراسرار | علی باباچاهی |
مدارک جعلی | سعدی گلبیانی |
لشکر شکست خورده کلمات | آیدا عمیدی |
مسافرت از اتاق تا بیرون… و بالعکس | شهریار وقفی پور |
اسب را در نیمه دیگرت برمان | عطیه عطارزاده |
آشویتس خصوصی من | حسن همایون |
خرید کتاب های «احمد شاملو» از گاج مارکت