اگر در میان تمام ادبیات جهان جستجو کنید، کمتر زبانی را خواهید دید که نویسنده و یا شاعری در آن بتواند با کنار هم گذاشتن تنها چند کلمه، دنیایی از مفاهیم و احساسات و تصویرسازیهایی را برای خواننده تداعی کند، عمق ریشههای احساس او را دریابد و خیال او را بپروازد بدهد به دنیایی انتزاعی و یا خاطرات روزهای گذشته…
برای اثبات این مدعا کافیست چند دقیقه در این بیت از خواجه شیراز تأمل کنید و به تصویری که از آن در ذهنتان نقش میبندد، بیاندیشید: «شبِ تاریک و بیمِ موج و گردابی چنین هایل کجا دانند حال ما سبکباران ساحلها»
ادبیات گستره رمان، داستان و شعر را در برمیگیرد؛ در این ن۱۲وشتار به معرفی برخی از برترین آثار رمان و داستان ۵۰ سال اخیر میپردازیم. آشنایی با مشهورترین شاعران فارسی را میتوانید اینجا بخوانید.
دهه چل و پنجاه شمسی؛ دوران طلایی ادبیات و داستان ایرانی
دهه چهل و پنجاه شمسی که از آن به نام دوران طلایی رمان ایرانی یاد میشود، یادگارهایی خواندنی از صادق چوبک، ابراهیم گلستان، غلامحسین ساعدی، هوشنگ گلشیری، نادر ابراهیمی، جلال آل احمد، سیمین دانشور و … را برای ما به جا گذاشت. از برجستهترین نوشتههای این دوران میتوان به تنگسیر اثر صادق چوبک، عزاداران بیل به قلم غلامحسین ساعدی، مدیر مدرسه و زن زیادی آثار جلال آل احمد، سووشون و آتش خاموش نوشته سیمین دانشور و بار دیگر شهری که دوست میداشتم اثری از نادر ابراهیمی اشاره کرد.
این آثار درخشان ادبیات معاصر ایرانی، منبع الهام رمانهای بعد از خود و البته فیلمهای اقتباسی فراوانی قرار گرفتهاند و جالب است که بعد از حدود نیم قرن از انتشارشان هنوز در میان آثار پرفروش سالانه و نمایشگاههای کتاب قرار دارند.
کتاب سووشون که اولین بار در سال ۱۳۴۸ منتشر شد، تاکنون بیش از ۹۰ هزار نمونه چاپی دارد. کتاب بار دیگر شهری که دوست میداشتم نوشته نادر ابراهیمی اولین بار در سال ۱۳۴۵ منتشر شد و تاکنون از آن بیش از ۸۰ هزار جلد چاپ شده است. این آثار نمونههای خوبی از این دوران هستند.
دهه شصت شمسی؛ رواج رمانهای اجتماعی
در اواخر نیمه اول قرن ۱۴ شمسی و قرار گرفتن در شرایط جنگ تحمیلی، از تعداد فعالان این عرصه و آثار شاخص ادبیات و رمان کاسته شد، اما محمود دولتآبادی با انتشار آثاری همچون کلیدر و جای خالی سلوچ پرچم ادبیات و رمان داخلی را دوباره به اهتزاز درآورد. این آثار نیز همچنان پس از گذشت چهل سال از انتشارشان در میان پرفروشترین آثار رماننویسان ایرانی قرار دارند. رمان بلند ده جلدی کلیدر که اولین بار سال ۱۳۵۷ منتشر شد، تاکنون بیش از ۹۵ هزار جلد به چاپ رسیده است. رمانهای این دوره بیشتر محتوایی اجتماعی و نزدیک به وقایع سالهای نزدیک به انقلاب داشتند.
دوران جنگ تحمیلی؛ داستانهایی با محوریت انقلاب و جنگ
در سالهای پایانی ادبیات داستانی دهه شصت بنمایههایی همچون داستانهای دینی، تاریخی، رمان جنگ و دفاع مقدس و کمی هم ادبیات رمانتیک نیز مد نظر نویسندگان قرار گرفت.
در این دوره نوشتههایی از خاطرات جنگ، هراسهایی که از سیاهیهای جنگ بر دل مردم افتاده بود، بمباران و موشکباران شهرها، مقاومت مردم، پایداری زنان و مردان کشور برای دفاع از مام وطن درون مایه اصلی نوشتهها بود که البته به زبان و نوع گویش هر نویسنده، در کتابها و داستانهای کوتاه و بلند به چاپ میرسید. کتاب دیگری که در این دوره بیش از ۴۷۴ هزار نسخه از آن چاپ شد و یکی از بالاترین رکوردهای این زمینه است، “کشتی پهلو گرفته” نوشته سیدمهدی شجاعی است.
از نمونههای خواندنی این دوره میتوانیم به جای خالی سلوچ اثر محمود دولتآبادی، آتش بدون دود نادر ابراهیمی، ثریا در اغما اثر اسماعیل فصیح و آثار احمد محمود اشاره کنیم.
دهه هفتاد شمسی؛ رونق رمانهای عاشقانه
با تمام شدن جنگ و شروع برنامههای سازندگی ویرانیهای جنگ، امید در دل مردم و همینطور نویسندگان روشن شد. این دوره، زمانی برای آغاز رونق گرفتن رمانهای عاشقانه و عمدتا به دست نویسندگان زن ایرانی بود. از مشهورترین رمانهای ایرانی منتشر شده در این دوره میتوان به باغ مارشال نوشته حسن کریم پور، پریچهر از م. مودبپور، بامداد خمار از فتانه حاج سیدجوادی، شب سراب از ناهید پژواک، دالان بهشت از نازی صفوی، من او از رضا امیرخانی و … اشاره کرد. کتاب بامداد خمار که در سال ۷۴ منتشر شد، تاکنون بیش از ۷۲ نوبت در ۲۶۰ هزار جلد تجدید چاپ شده است.
از نویسندگان شاخص این دوره میتوانیم به م.مودب پور، رضا امیرخانی، عباس معروفی، گلی ترقی و زویا پیرزاد اشاره کنیم. آثار این نویسندگان مورد تقلید نویسندگان جوان بسیاری قرار گرفت.
دهه هشتاد شمسی؛ برای تمام سلایق کتاب نوشته شد
در دهه ۸۰ شمسی رماننویسی تنوع بیشتری به خود میبیند، اما تعداد قابل توجهی از این رمانها به نوعی تقلیدی از نمونههای موجود قبلی بودند. در این میان آثاری منتشر شدند که توانستند دل مخاطبان را بربایند و رکوردهای قابل توجهی در تجدید چاپها ثبت کنند. از جمله این آثار میتوان به کتاب چراغها را من خاموش میکنم نوشته زویا پیرزاد (که تاکنون بیش از ۱۵۰ هزار جلد چاپ شده است) و کتاب دا اثر زهرا حسینی که به خاطرات حضور نویسنده در جنگ هشت ساله ایران و عراق میپردازد و تاکنون بیش از ۷۴ بار تجدید چاپ شده، اشاره کرد.
از دیگر کتابهای خواندنی این دوره از ادبیات معاصر میتوان به کافه پیانو نوشته فرهاد جعفری، همنوایی شبانه ارکستر چوبها نوشته رضا قاسمی، پری فراموشی نوشته فرشته احمدی، احتمالا من گم شدهام نوشته سارا سالار، مردی که گورش گم شد اثر حافظ خیاوی، پرسه زیر درختان تاغ نوشته علی چنگیزی و دیگر اسمت را عوض نکن نوشته مجید قیصری اشاره کرد.
دهه نود شمسی؛ رمانها و داستانهایی با موضوعات جهانی
در دهه اخیر سلیقه خوانندگان در داستان و رمان به نسبت دهههای قبل به سمت آثار ترجمه متمایل شده بود و همین شاید نویسندگان ایانی را بر آن دشات تا در نوشتن خود را به نمونههای جهانی و موضوعات جهانشمولتر نزدیک کنند.
کتابهایی که در دهه ۹۰ با استقبال خوانندگان همراه بوده، میتوان به آثار قیدار رضا امیرخانی، امینه اثر مسعود بهنود، شروع یک زن اثر فریبا کلهر، یوزپلنگانی که با من دویدهاند نوشته بیژن نجدی، پاییز فصل آخر سال است و هرس نوشته نسیم مرعشی، عادت میکنیم اثر زویا پیرزاد و روی ماه خداوند را ببوس اثر مصطفی مستور اشاره کرد.
خرید کتابهای ادبیات فارسی از گاج مارکت با تخفیف ویژه
به نظر شما بهترین رمانها و داستانهای ایرانی کدام اند؟ کتاب محبوب شما کدام است؟